"Harmonie in de woonkamer, een plek voor onze kunst, een uniek object wat niet op een kast lijkt, maar het wel is, want ik wil ons servies kunnen opbergen." Dit is de opdracht van Nanne en Yvonne. Zij wonen in het 'Politiehuisje' in Delft, een vierkant huisje tussen de campus Bouwkunde en de imposante bomen van de Botanische tuin, tegenover de Vredeskerk.~1 In de jaren '20 gebouwd als vooruit geschoven politiepost buiten de singels van Delft bij de ontwikkeling van de TU en de nieuwe wijk in de Wippolder. De veldwachter kon er overnachten en twee arrestanten vastzetten. Twee ramen met dikke zwarte tralies, zoals we ze kennen uit Lucky Luke, zijn in zicht gebracht als je aan de eettafel zit. Eén van de ingenieuze aanpassingen binnen de eisen van een monumentaal pand. Architectenbureau D11 heeft met een het ontwerp het karakter weten te versterken door meer licht binnen te lokken, vrijer te kunnen bewegen en details in het oog te laten vallen.
Voor het wandmeubel, of zoals Yvonne het verwoorde: "Een object wat harmonie brengt in de woonkamer, onze kunst een plek geeft en waarin ik ons servies kwijt kan en het moet vooral niet op een kast lijken" heeft D11 aan Buro in hout gevraagd dit te ontwerpen en te realiseren. Een uitdaging die zich in het ontwerpproces verder bleek uit te dijen.
Verhaal en verbeelding
"Ja, lekker koffie." ik werd binnengelaten in de leefkamer. Met papier en potlood stapte ik de ruimte binnen waar de wandkast zou komen. In mijn beleving was ik buiten bij het uitstappen van mijn werkbus al dé ruimte binnen gestapt. Het Plein met de imposante bomen, het bakstenen TU gebouw en de kerk als de grote matroesjka waarin het Politiehuisje staat. Het karakteristieke huisje de matroesjka met daarin de leefkamer. De kamer de matroesjka met daarin Yvonne en Nanne met de kunst als reflectie en expressie van hun leven. De ruimte triggerde en liet het proces direct stromen. Voor mij betekent dat Yvonne en Nanne leren kennen, de kunstwerken bestuderen, de woning en de omgeving kunnen duiden. Uit deze stroom van indrukken ontstaat het concept. Een potloodtekening en een eenvoudige maquette van de leefkamer met houten blokjes als meubelen. Samen met de klant ontwerpen op papier en in de verbeelding.~2 Een ontwerp is een nieuwe creatie welke ik altijd een naam geef. Dit ontwerp heet Abaci.
Het concept bestaat uit vierkante blokken. De kunstwerken zijn beelden en doeken. Het kleinste doek een collage van leer en koper is 22 x 22 cm en het grootste doek Sjeherazade inclusief lijst is 110 x 110cm. Met deze maten kan ik een reeks maken van 22 x 22 | 44 x 44 | 66 x 66 | 110 x 110 Mooie maten om mee te stapelen en te schuiven om tot een compositie te komen over de gehele wand van 9 x 3 meter. Deze volgorde is een Fibonaccireeks welke Fibonacci beschreef in zijn werk de Liber Abaci.~3 Abaci kan daarnaast ook worden vertaald met dressoir. Van oorsprong is het dressoir een opbergkist een slag gekanteld en op poten geplaatst. De opbergkist is het symbool van Yvonne's jeugdherinnering op Vlieland. Elke zomer ging het gezin op vakantie naar Vlieland en verbleef in de Hut. De vakantiespullen pasten in één houten opbergkist welke van tevoren met van Gend & Loos naar het eiland werd verzonden. Ze laat mij de kist zien welke nog in gebruik is. Vaag zijn op de deksel namen te herkennen van vorige generaties. De Hut is een vakantiewoning in de duinen welke Architect Gerard Schouten voor zichzelf heeft ontworpen en gebouwd. Schouten was gevraagd om een vakantiepark op Vlieland te ontwerpen. Als deel van de betaling vroeg hij een kavel zand in de duinen met als voornemen een eigen vakantiewoning te bouwen. De kavel kreeg hij, maar een vergunning om te bouwen niet. Zonder vergunning kon hij bouwen mits de woning niet meer dan 10.000,- gulden zou kosten. Met strandjutten en restanten van andere bouwprojecten wist hij toch "Een ding met een hangslot" (eigen woorden) te realiseren.~4 Een verblijf in de vrije natuur met een klein pad wat leidt naar het strand. Een plek waar je je onderdeel weet van de duinen en de wind. Een herinnering van eenvoud, vrijheid en harmonie.
Materiaal en mensen
"Johan, kan je onze oude kasten gebruiken als materiaal voor Abaci?". Een vraag die het creatieve proces tekende en een eigenwijze kast heeft opgeleverd. Een uitdaging als bij de Architect Schouten, een kast bouwen met € 0,00 aan materiaalkosten. Vanuit verschillende kanten kwamen de materialen. Het begon met de drie kasten van Nanne en Yvonne. Een prachtig wormstekige Spekkast welke al 25 jaar met hun meeverhuisde. Een ruim 100 jaar oude donker bruine kledingkast, welke Nanne als student in een tweedehandswinkel had gekocht. Een teakhouten servieskast met persoonlijke herinneringen aan de vrouw die deze had vertimmerd voor de wijnglazen. Na demonteren en sorteren van het materiaal bleek het onvoldoende te zijn. Met het concept onder mijn arm ben ik gaan aanbellen bij de buren, de campus Bouwkunde, de Botanische tuin en de kerk. De Vredeskerk vond het een mooie manier om een aantal ongebruikte meubelen opnieuw te verwerken. Ik kreeg 4 knielbanken, 2 x 4m eiken planken van kerkbanken en een eiken koorstandaard mee. De knielbank herkende Nanne, als kind bleek hij in deze kerk communie te hebben gedaan.
In mijn atelier was ik de knielbanken aan het demonteren toen Ronald de Antiekrestaurateur van om de hoek~5 binnenstapte. Hij werd enthousiast van de uitdaging en kwam de volgende dag binnenstappen met diverse oude scharnieren. Zo kwam ik in eerste instantie aan voldoende materialen. Maar later in het bouwproces kwam ik grenen te kort om het hout van de Spekkast aan te vullen. Op Marktplaats vond ik een grenenkast met de tekst "Gratis af te halen door een creatief timmerman." Ik nam contact op, stapte in mijn bus en werd warm onthaald door Fred en Martina. Ze hadden 25 jaar geleden een kast op maat laten maken welke al die jaren een plek had in hun gezinsleven. Helaas was er bij hun geen ruimte meer voor de grote grenen kast. Ze boden het bovendeel aan, het onderste deel was nog in gebruik~6. Ik vertelde over Abaci en blij gaven zij hun kast mee in ruil voor een atelierbezoek.
Het is gelukt, ik heb geen materiaal gekocht. Sterker nog, ik heb materialen ontvangen van enthousiaste mensen die dankbaar waren dat het een nieuwe bestemming krijgt. Materialen met een verhaal, waarvan de mensen nieuwsgierig zijn hoe dat verder loopt. Later in het bouwproces kwamen ze Abaci bekijken, mooie ontmoetingen in mijn atelier. De meest bijzondere daarvan was tussen Yvonne en Abaci. Naast de drie kasten had ik een ruw stammetje van een kerstboom gekregen. Yvonne vertelde dat haar moeder overleed toen ze de stam in stukken aan het zagen was. De zaagsnede was duidelijk te zien. Ik heb een deel van de stam in de kast verwerkt. Door een optische illusie, door middel van een kleine spiegel, welke ik in de oude kledingkast van Nanne had gevonden, leek de stam in de grond onder de kast te zweven. Yvonne knielde voor de kast en het was stil.
In mijn beleving zijn ruimte, materiaal en mens met elkaar verbonden in verhalen. Creëren is voor mij het proces van het samenbrengen van deze elementen tot één verhaal. Dit is het verhaal van Abaci.
Nieuwsgierig naar andere verhalen van Buro in hout schrijf je dan in via deze link en ontvang ze per mail.
1. Rooms Katholieke kerk van het Allerheiligste Sacrament in de volksmond de Vredeskerk, omdat er op de gevel groot ‘Vrede’ staat.
2. Ik zie bij andere binnenhuisarchitecten en ontwerpers en hiaat tussen het contact met de klant en het ontwerp wat de klant krijgt gepresenteerd. Iets wat versterkt lijk te worden door strakke gerenderde beelden. Door de snelheid (traagheid) van potlood op papier en de fysieke deelname door het schuiven en stapelen in een eenvoudige maquette ben je samen aanwezig in de verbeeldingswereld en ontstaan er ook beelden bij de klant. Ondanks het samen creëren blijkt het concept ontwerp elke keer weer een verrassing en tegelijk ervaart de klant zichzelf te herkennen in het ontwerp. Dat is de prachtige paradox van het unieke!
3. De Fibonaccireeks is een patroon wat terug te vinden is in de natuur. Dit principe wordt gebruikt voor de gulden snede en methode om een beeld in harmonie te krijgen. De Liber Abaci is het hoofdwerk van Leonardo van Pisa (Fibonacci) uit 1202. Een uitgebreid boek over rekenmethodes met behulp van telramen (Abacus).
4. Boek Gerard Schouten ‘Over bouwen gesproken’.
5. Ronald, Antiekrestaurateur en handelaar aan de Toussaintkade, Den Haag. Een plek waar ik aanklop voor uitleg van oude technieken en ambachtelijke woorden die verloren zijn gegaan.
6. Dinsdag 12 december 2023 krijg ik een bericht van Fred en Martina of ik het onderstel wil hebben. Ze doen ook dit deel van de kast weg. De vraag prikkelt mij, het verhaal gaat blijkbaar door. Ik besluit het te volgen en twee dagen later sta ik aan de deur en demonteer ik de kast en laad het samen met Fred in de bus. Wordt vervolgd.